Niet wát gaat jou helpen, maar eerst: wíe?

'Wat ik sympathiek vind aan de gemeenten in de regio Nijmegen, is dat ze hebben gezegd: de inwoners zijn leidend', vertelt Annegien. 'De inkoop, de zakelijke wat hardere afspraken, zijn volgend aan de inhoudelijke opgave. Daarbij willen we een brug slaan naar de zorgaanbieders, zodat je het klassieke opdrachtgeverschap in een vorm giet waarbij je meer aan partnership, meer vanuit vertrouwen werkt.' Reden voor Annegien om na vijftien jaar werkzaam te zijn geweest bij verschillende hulpverleningsorganisaties, de overstap te maken naar de gemeente Nijmegen. 'Ik had het gevoel vanaf die plek de échte veranderingen in de jeugdzorg te kunnen doorvoeren.'

Tijdens het sollicitatiegesprek bracht Annegien al het idee in om de samenwerking tussen formele en informele zorg handen en voeten te gaan geven. 'Ik was geïnspireerd door Levi van Dam en Suzanne de Ruig die de Stichting JIM hadden opgericht. Toen ik in de jeugdzorg kwam werken, waren de professionals al bezig met sociale netwerkstrategieën, zoals familie netwerkberaden en eigen kracht. Maar Levi en Suzanne lieten zien hoe krachtig het is als je aan het begin van het hulpverleningstraject echt gaat kijken naar: wie is hier belangrijk in plaats van wat is hier belangrijk?

Volgens Annegien zouden hulpverleners wat bescheidener mogen zijn in de verwachting van wat ze kunnen bereiken. 'Hulpverleners maken zich vaak veel te belangrijk. Het krachtigste bij de inzet van een JIM is dat je als professional in het begin op je handen gaat zitten en heel goed kijkt naar wat er speelt. Je haalt op die manier veel kennis over het gewone leven van de jongere binnen. Diegene die de jongere zelf als JIM uitkiest, kent het gezin heel goed. Als een professional dan met een voorstel komt, kan zo’n buurvrouw, oom of familievriend zeggen: dat is al duizend keer geprobeerd, dat werkt niet. Het samenwerken met het informele netwerk kan hulpverleningstrajecten écht versnellen of radicaal van koers laten veranderen.'

Annegien zegt geïnspireerd te zijn door de professionals die al werkten met JIM. 'Zij vertelden mij over het succes dat ze hiermee bereikten in gezinnen die al veel mislukte hulptrajecten achter de rug hadden. En hoeveel meer werkplezier zij hadden. Ik werd ervan overtuigd dat het werken met JIM een veranderproces is voor de hele keten en heb een projectgroep samengesteld om de informele zorg met een JIM vorm te geven in de regio Nijmegen. De projectgroep bestond uit de twee partijen die in onze regio verreweg de meeste kinderen in verblijf hadden: Pluryn en entrea lindenhout. Karakter en Jeugdbescherming Gelderland heb ik eveneens gevraagd deel te nemen, vanwege hun expertise. Samen met mijn collega uit de regio heb ik bestuurlijk draagvlak gevonden voor een tweejarig invoeringsplan, waarbij professionals zelf konden aangeven welke behoefte zij hadden.'

Een andere uitdaging voor de projectgroep was het project klein te houden. Annegien: 'Andere zorgaanbieders vroegen waarom zij niet mee mochten doen. En de projectgroep vroeg zich af of ze ook direct konden starten met JIM bij de begeleiding naar zelfstandigheid, dus met een andere doelgroep. Maar je begint waar de noodzaak het grootste is, ook omdat je veranderkundig weet dat het anders niet werkt. Het moet bottom up: professionals delen hun verhalen en vertellen dat de investering in het begin leidt tot later succes. Het is natuurlijk niet zo dat er geen problemen meer zijn. Waar het om gaat is dat je een jongere versterkt door zijn of haar netwerk te versterken. Dat als de hulpverleners weg zijn of als iemand 18 wordt er nog steeds een vertrouwenspersoon voor die jongere is. Dat is heel waardevol.'

Het werken met JIM vergt van hulpverleners dat zij een nieuwe rol geven aan iemand uit het eigen netwerk. Dus om vertrouwen. 'Een mooi parallel proces is dat wij als gemeenten ook een andere rol wilden aannemen naar opdrachtnemers. Ook wij moesten hierin oefenen. Uiteindelijk zijn we gezamenlijk tot een andere manier van samenwerken gekomen. Dit heeft tot een betere relatie met elkaar gezorgd, maar het allerbelangrijkst is het mooie resultaat voor de gezinnen. Bij alle gestarte trajecten is 95% van de uithuisplaatsing voorkomen.'

Het InVerbindingsteam met JIM in de regio Nijmegen is een multidisciplinair team dat intensieve en systeemgerichte behandeling geeft aan gezinnen met complexe problemen met behulp van inzet van een informele mentor uit het eigen netwerk: de JIM. Door het duurzaam versterken van gezinnen en hun omgeving, zal de noodzaak voor uithuisplaatsing afnemen en kunnen kinderen zoveel mogelijk opgroeien in hun eigen gezin en omgeving.

Voor meer informatie over de zorg en ondersteuning voor kinderen en jongeren in de regio Nijmegen, zie www.jeugdregionijmegen.nl. In de podcastserie ‘Kind te rijk’ hoor je korte echte verhalen van ervaringen met jeugdzorg. Bijvoorbeeld die van Eline.