“Gevluchte kinderen vanaf 18 dramatisch slecht beschermd”

Gevluchte kinderen verliezen vanaf 18 jaar vaak de basiszekerheid in hun leven. Europese landen, waaronder Nederland, slagen er niet in om deze leeftijdsgroep te ondersteunen of beschermen. Het resultaat is dat jonge vluchtelingen – ook in Nederland – dakloos worden, in gevaar komen en worden uitgebuit. Deze verpletterende conclusie komt uit het onderzoeksrapport dat Oxfam Novib 10 juni 2021 publiceerde. Medewerkers van entrea lindenhout zien dit in hun dagelijkse werk. “Wij kijken in die ogen en in die koppies.”

“Nederland doet té weinig om 18-jarige vluchtelingen te beschermen”, zo luidt het oordeel in het rapport ‘Rise Up’. Juridische bescherming ontbreekt en alle hulp voor hen valt van de ene dag op de andere volledig weg - onder meer door het hokjesdenken in financiering. Of ze nou midden in hun examen zitten, net een stageplek hebben gevonden of eindelijk therapie krijgen om hun oorlogstrauma te verwerken – op de dag dat gevluchte kinderen 18 worden, stopt alle hulp en steun weg en moeten ze het alleen doen. Want dan zijn ze ‘volwassen’.

We zorgen wél voor kinderen

Voor Elli Elskamp, manager van YOIN - onderdeel van entrea lindenhout -, is het ‘laten vallen’ van jonge mensen de trieste dagelijkse praktijk. In 25 huizen van haar organisatie wonen zo’n 100 jongeren die zonder ouders in Nederland zijn aangekomen en hier dus in hun eentje moeten opgroeien. Elli: “Eigenlijk heeft ons Nederlandse systeem juist een hele mooie basis. Want wij zeggen: als je bent gevlucht uit een oorlog of ander geweld, dan zien we dat je in nood bent, krijg je een status en helpen we je. ​Voor ieder kind dat in zijn eentje is, hebben we zelfs een volwassene klaarstaan als beschermer, en die er wettelijk voor jou staat, als jouw ‘ouder’ vanuit de overheid.

Wij zorgen voor een plek waar je opgroeit in een gewoon huis, in een gewone straat, waar je naar school gaat, waar iemand je onze taal en gewoonten leert en hoe onze maatschappij werkt. Je leert wat een pinpas is, een spaarrekening, een zorgverzekering, belasting. We leren je hoe je op de sportclub om de hoek mee kan doen, hoe je omgaat met een ‘werkgever’. Tot en met de tas om je spullen in te stoppen – wat iedere tiener nodig heeft, daar zorgen we voor. Maar precies op je 18de verjaardag, om 12 uur ’s nachts, houdt dat allemaal op. Je moet het huis uit, je moet een baan, of een uitkering of studiefinanciering aanvragen, en je wettige beschermer stapt voorgoed uit je leven. En dat is onlogisch én onmenselijk. Geen enkele ‘ouder’ laat toch zijn kind direct in de steek als het 18 wordt?

Kijken naar het echte leven

Elskamp vindt dat er te veel juridisch en naar de letter wordt gekeken. “We investeren zo veel om deze kinderen te leren wat ze moeten leren om hun weg te vinden in de Nederlandse maatschappij. Prachtig. Maar omdat er een rigide 18-jaars-grens wordt gehanteerd, kunnen we niet afmaken wat een kind te leren heeft om écht veilig te zijn. Het is veel logischer en menselijker om te kijken naar de levenslijn van een jongere. De één is er aan toe om op eigen benen te staan, de ander heeft nog net een paar maanden nodig – of een paar jaar. Dat is een heel gewone en werkbare manier om kinderen te helpen; Nederlandse kinderen die opgroeien bij pleegouders, krijgen als het nodig is wél wat langer die hulp. Zelfs tot hun 23ste, als het moet. Zodat we ze pas de wijde wereld in sturen als ze écht zelf verder kunnen. En dat zijn mensen die onze maatschappij al van jongs af aan kennen. Een gevlucht kind heeft maar een paar jaar om alles te leren en te snappen. Hoe graag ze ook willen, de tijd is vaak kort en de overgang is té abrupt.”

18 dus volwassen?

Pijnlijk is de constatering dat alle betrokken instanties dit probleem zien, maar niemand vooruitstapt voor de oplossing, door te zeggen: ‘Dit kind is van mij’. Logisch zou zijn dat de voogd langer verbonden kan blijven, net zoals de ouder ook nadat een kind 18 is, nog in het leven van een kind blijft. En dat de tiener ‘thuis’ mag blijven wonen in het huis waar haar of zijn woonbegeleider de dagelijkse steunpilaar blijft, net zoals haar/zijn leeftijdsgenoten die niet met 18 jaar allemaal op kamers gaan. Maar voor deze begeleiding en opvang is nu geen financiering; het kind dat onder verantwoordelijkheid van de minister van Justitie viel, staat plots alleen. Elli Elskamp: “De redenatie daarachter, namelijk het kind is 18 en dus volwassen, gaat compleet scheef in de realiteit van onze maatschappij. Welke Nederlandse achttienjarige ken jij, die helemaal alleen en zonder steun van familie, het weet te redden in zijn eentje? Waarom kan dan niet ook een voogd, een thuis en begeleiding voor langere tijd geregeld worden?”

Willekeur

Gelukkig hoeft Elskamp niet ál ‘haar’ jongeren direct na hun 18de weg te sturen. Maar ze is daarin afhankelijk van willekeur of verantwoordelijkheidsbesef van elk van de zeven gemeenten waar zij met YOIN werkt. “Sommige gemeenten vinden het toch beter om een jongere langer bij ons te laten wonen. Maar dat betekent wel dat die gemeente er zelf voor betaalt, puur omdat dit kind ‘per ongeluk’ bij hen terecht is gekomen. Zo bestraf je eigenlijk goed gedrag met een dubbele rekening.”

Het maakt het intens moeilijk voor de ​woonbegeleiders van YOIN om in andere gemeenten de kinderen toch het huis uit te moeten sturen, of ze te zien verdwijnen in een gemeentelijk hulpverlenersmoeras van partijen die te weinig begrijpen van hun leefwereld.“Wij staan zo dicht bij deze jongeren, ze vertrouwen ons. Wij kijken in die ogen en in die koppies, we zien wat er bij hen gebeurt. We weten vaak bij voorbaat wie het leven al aankan, en wie er onderdoor zal gaan.

”Het rapport haalde het nieuws; bekijk hier het bericht of lees over het rapport ‘Rise Up’.

De Kinderombudsman is bezig met een onderzoek naar dit probleem in Nederland. In het najaar van dit jaar zal dit klaar zijn.